Kayseri’de gömülü olduğu iddia edilen uçaklar nasıl geldi?

Türkiye ile Almanya arasındaki bağı korumak amacıyla 1941’de Alman büyükelçisi, eski ÅŸansölye Franz von Papen’in gayretleri sonucu bir ticaret andlaÅŸması imzalandı. Bu anlaÅŸma gereÄŸi Türkiye Almanya’ya demir ve krom cevheri satacak karşılığında açılan 100 milyon Reich Mark’lık kredi ile silah alacaktı. Bu kredinin yarısı FW 190Aa3 uçakları ile bunlara ait yedek parça ve mühimmat alımına ayrıldı.

Bu anlaÅŸma neticesinde Almanya 1943 yılında 72 adet FW 190Aa3 (A=ausländisch (yabancı), Türkiye'ye satmıştı. Türkiye’ye gelen FW-190Aa3 modellerinde 2 adet MG17 7.9mm makinalı tüfek ve 2 adet 20mm lik top bulunuyordu. Kanatlarda bulunan toplar verilmemiÅŸtir. Radyo cihazı olarak modern FuG25 IFF cihazları yerine FuG VIIa takılmıştı.

Trenle YeÅŸilköy’e sandıklar içinde getirilen FW-190Aa3'ler montaj ve test uçuÅŸları yapıldıktan sonra Bursa’daki 5.Tayyare Alayı'nın 1. 2. 3 ve 4. Bölüklerinde uçmuÅŸlardır. Bu dört filo AKBAÅž, SARIBAÅž, ALBAÅž ve KARABAÅž olmak üzere adlandırılmışlar ve her filonun uçaklarının burun abakları isimlerine uygun olarak boyanmışlardır. Alayın 4. Bölüğü bir süreliÄŸine Ä°stanbul’un hava savunmasında görev almak üzere Samandıra Havaalanı’na intikal etmiÅŸtir.

Pilotlarının çoğu Hava Pilot Astsubaylardan oluşan FW190Aa3 uçakları personel tarafından kullanım kolaylıkları, kıvraklıkları nedeniyle çok sevilen bir uçak tipi idi.

FARKLI BOYAMALAR

Fw-190Aa3 ilk gelişlerinde Luftwaffe tarafından kullanılan standart RLM65/70/71 kamuflaj renkleri ile boyanmış olup bazı uçaklarda gövde yanlarında RLM02 ile benek ve yumuşak geçiş sisleme görülmektedir. Uçakları boyamalarında görülen farklılıklar ise uçakların ayrı firmaların (Ago, Arado ve Focke Wulf) tesislerinde üretilmesinden kaynaklanmıştır. Bazı uçakların farklı kamuflaj uygulaması olduğu görülmüştür. Bu uygulama muhtemelen sonraki yıllarda çıkarılan kamuflaj talimnamesine göre stoklardaki RAF boyaları ile yapılmış olabilir.

BURSA VE MERZÄ°FON’DA UÇTU

1945 yılı Bursa 5 nci Tayyare Alayı'nda bulunan iki FW-190Aa3 Bölüğü MERZİFON meydanına nakledilmiştir. Yapılan bu değişiklik ile Alay üç uçuş bölüğüne indirilmiştir. Bir ve İkinci bölüklerde İngiliz Spitfire MkVb, üçüncü bölükte ise Alman FW-190Aa3 uçakları vardı. Böylece savaş sırasında düşman taraflara ait iki uçak Türk Hava Kuvvetlerinde aynı yerde uçuruluyorlardı.

Ancak savaÅŸ bitimiyle birlikte özellikle yeni gelen Amerikan yardımının artması ve yedek parça sıkıntısı yüzünden bu uçakların hizmetten çekilmesi gerekti. Fw-190Aa-3’lerde baÅŸta bek tekeri olmak üzere kanopi acil atış kartuÅŸlarının ve makineli tüfek mayonlarının eksikliÄŸi uçuÅŸları aksattı. Bek tekeri konusunda yerli üretim yoluna gidildiyse de istenilen sonuç elde edilemedi. Makineli tüfeklerde yaÅŸanan sıkıntıları aÅŸmak için stoklarda bulunan Browning makinalıların bu uçaklara takılması düşüncesinden senkronizasyon sorunları nedeniyle vazgeçildi. Daha sonraki yıllarda Kayseri’deki ikmal depolarında bu uçaklara ait bolca malzeme olduÄŸu tespit edilecekti…

1948 sonları ile 1949 yılının ilk aylarında bu uçaklar yedek parça sıkıntısından dolayı Kayseri’de parçalandı . Bu konu ile ilgili olarak o sıralar 5.Tayyare Alayı (BURSA)'nda görev yapan E.TuÄŸg.Lütfi GÃœNDOÄžDU'dan bir anekdot :

"Sene 1947 sonu. Amerika-Türkiye ilişkileri iyi. Alaya P-47 Thunderbolt tayyareleri geliyor. Bizdeki Spitfire'lar başka birliklere veriliyor. Focke Wulf 190'lar kâl ediliyor. Bunlar arasında montajından sonra yalnız tecrübe uçuşu yapmış olanlarda da var. Hepsi Kayseri Fabrikasında parçalanıyor. Hatta 1960'larda Federal Almanya'nın büyük para karşılığı istediği eski bir Focke Wulf 190 bulunamıyor. Havacılık müzesinde de bulunmadığını sanıyorum. Halbuki bu tayyarelerin bir çok özelliği seneler sonra jet tayyarelerine uygulanmıştır"

YÃœZBAÅžI TACETTÄ°N GÖKDENÄ°Z’Ä°N ANISI

"Sene 1948. Yedi yıldan beri hava ordusunda kullanılmakta olan Focke Wolf 190 uçaklarının servisten çıkarılmasına karar verildiÄŸi için bu tayyarelerin Kayseri Fabrikasına uçarak teslim edilmesi emrini almıştık. On iki tayyareli üç kol halinde, Bursa Meydanından bir yaz sabahı Kayseri’ye hareket ettik...

Üçüncü kol lideri olarak uçuyordum. Yirmi dakika sonra, EskiÅŸehir civarına geldiÄŸimiz zaman, ikinci liderim, motorunun pan yaptığını telsizle haber verdi. Arkadaşımızın oradaki (Kalkanlı) meydanına mecburi iniÅŸ yapışını takip ettik… Arkadaşın kazasız olarak gövde üzerine indiÄŸini gördükten sonra tekrar Kayseri rotasına girdik…

Bu anı, Yüzbaşı Tacettin Gökdeniz tarafından Hava Kuvvetleri’nin yayınladığı anılar kitabı için kaleme alınmıştı.

Her ne kadar bu uçakların parçalanarak kal edildikleri bildirilse de farklı çevrelerde bazı uçakların sökülerek saklandığı veya gömüldüğü söylenmektedir. Ancak bu bilgilerin gerçek mi yoksa şehir efsanesi mi olduğu tam olarak çözülememiştir.

Özkan Türker’in bu yazısının ardından sitemizde haberler paylaÅŸan Bülent Acun’dan bir bilgi geldi:

Emekli Hava Pilot Tümgeneral Kemal Akad ile uzun yıllar çalıştım. Dolayısı ile arkadaşı olan Lütfü PaÅŸaylada tanışma ve konuÅŸma imkanım oldu. Kemal PaÅŸa, Ä°ngiltere de eÄŸitim alan ilk ekipten, Spitfire uçaklarıyla uçmuÅŸ ve arızadan dolayı düşmüş. Bursa’daki Fw190’larla ilgi çok anılarını dinledim. Çağının çok ötesinde donanıma ve uçuÅŸ özelliklerine sahip uçaklardı diye bahsederlerdi. Ancak eÄŸitim sırasında çok kırım olmuÅŸ, dolayısı ile de pilot kaybımız... 
Ä°ngiltere den gelen talep üzerine (FW satın almak isteyen bir müze bize ulaÅŸmıştı) Bir ÅŸekilde Kayseri de uçakların gömüldüğü haberi oralara kadar uzanmış. 1996 yılında Kayseri ye gittim hem iÅŸ hem de ÅŸehir efsanesi olan Gömülü Fw190’lar için. Parça olduÄŸu doÄŸru ancak yıllar önce hurdaya ayrılmışlar. Ancak gömülü uçak ile ilgili hiç bir bilgiye ulaÅŸamadık. Emekli olmuÅŸ çalışanlarla konuÅŸtuk ancak kesin bir bilgi edinemedik. 

Ordumuzda denetleme öncesi genel olarak depolarda kal edilmiş uçaklarla ilgili parçalar envanterden silinmemişse ya da bir şekilde unutulmuş, kritize edilmemek için, alel acele kaybedilmek istenirse, gömüyorlar birliğin uygun bir yerine. MKE ye göndermek epey bir bürokrasi istiyordu. Emekli bir teknisyen anlatmıştı. Örneğin depo da unutulmuş L-19 motorları Çubuk çayının yanına gömülmüş zamanında.